مسجد جامع ابیانه
این مسجد در محله میون ده قرار دارد و دارای دو شبستان است که شبستان قدیمی آن به وسیله دری کوتاه به کوچه اصلی راه دارد. کف آن شبستان چوبی است. در دیوار جنوبی این شبستان، محراب چوبی قدیمی قرار دارد که جزو آثار تاریخی با ارزش ابیانه‌است که تاریخ ساخت آن به سال ۴۷۷ هجری قمری بر می‌گردد. روی این محراب نقش گل وبوته کنده کاری شده و با خطوط برجسته کوفی سوره «یس» در آن حک شده‌است. برخی نیز عقیده دارند به خط میخی نیز نوشته دارد. این مسجد منبر چهار پله چوبی کنده کاری شده دارد که مربوط به دوره سلجوقیان است و تاریخ ساخت آن ۴۶۶ هجری قمری است، روی این منبر نقوش گل وبوته، گل هشت پر و کتیبه‌هایی به خط کوفی وجود دارد.دسته این منبر به شکل سرستون ساخته شده وروی آن گل هشت پر لوتوس٬ نظیر آنچه بر روی سنگهای تخت جمشید از عصر هخامنشیان بر جای مانده دیده می شود. درب ورودی مسجد نیز با نقش گل و بوته و خطوط برجسته، کنده کاری شده‌است. شبستان جدید این مسجد سالن بزرگی است که در محوطه میانی آن نورگیری در سقف قرار گرفته‌است. در این سالن ستون‌هایی با سرستون کنده کاری شده قرار دارد. سقف این سالن به صورت تخته پوش از چوب گردو است که با نقوش منظم هندسی قاب بندی شده‌است. این سقف از نوع کرکس پوش است (به شکل بال گسترده کرکس است) و بر روی آن کتیبه‌هایی از آیات قرآن وجود دارد.
این مسجد که از قدیمی ترین بناهای تاریخی ابیانه است به دلیل ارزش بالای تاریخی وبه خاطر حفاظت از این بنای تاریخی چند سالی است که بسته شده و امکان بازدید از آن وجود ندارد به این دلیل من نتونستم این بنا رو از نزدیک ببینم و از این اثر تاریخی عکس بگیرم و از تصاویری که چندین سال قبل توسط محققان و عکاس هایی که از ابیانه بازدید کرده بودند و در سایت ها بود استفاده کردم که از همه این عزیزان به خاطر عکسهای زیبائی که از این بنا تهیه کردند و کمک شایانی رو در به خاطر سپردن این بنای تاریخی در یاد و خاطرها داشتند از صمیم قلب سپاسگزارم. به امید اینکه روزی این بنای تاریخی مجددا بازگشایی بشه و منم بتونم این اثر تاریخی رو از نزدیک ببینم.
ماخذ:
کتاب ابیانه و فرهنگ مردم آن، نویسنده: زین العابدین خوانساری ابیانه
تصاویر:
سایت معماری تخصصی (ArchNet.org) , عکاس : Bernard O'Kane
سایت میراث فرهنگی و گردشگری اصفهان (IsfahanCht.ir)
آتشکده ابیانه
در مسیر کوچه اصلی ابیانه که از دروازه بالا تا دروازه پائین امتداد دارد،چهارتا گذرگاه سرپوشیده وجود دارد و اولین آنها سباتی است که سبک ساختمان آن با سباتهای دیگر فرق دارد و به هرپک معروف است.علت این شهرت به این دلیل است که در وسط این گذرگاه و دیوار شمالی غرفه ای محاذی و قرینه قرار دارد که با دو یا سه پله به خانه ای شخصی راه دارد و هم به اطاق کوچکی که بر روی طاق ضربی واقع است وارد می شود و به واسطه همین دو راه پله است که این سبات به این نام شهرت پیدا کرده است.اما این بنا که بر خلاف اسلوب ساختمانی محل از پایه تا پوشش سقف با طاق ضربی و با سنگ و گچ ساخته شده است، بسیاری آنرا آتشکده یا معبد زرتشتی دانسته اند و شمائی هم از ساختمان اولیه به چاپ رسیده است.
مردم دو محل دیگر این روستا (محل پائین و یسمان) نام قدیمی دیگری بغیر از هرپک برای این محل دارند و آن برازه است.برازه مخفف برآذر (برآذرگاه) است،که به محلی که از سمت غرب به این بنا متصل می شده اطلاق شده است.
ماخذ: کتاب ابیانه و فرهنگ مردم آن، نویسنده: زین العابدین خوانساری ابیانه
