آتشکده ابیانه

در مسیر کوچه اصلی ابیانه که از دروازه بالا تا دروازه پائین امتداد دارد،چهارتا گذرگاه سرپوشیده وجود دارد و اولین آنها سباتی است که سبک ساختمان آن با سباتهای دیگر فرق دارد و به هرپک معروف است.علت این شهرت به این دلیل است که در وسط این گذرگاه و دیوار شمالی غرفه ای محاذی و قرینه قرار دارد که با دو یا سه پله به خانه ای شخصی راه دارد و هم به اطاق کوچکی که بر روی طاق ضربی واقع است وارد می شود و به واسطه همین دو راه پله است که این سبات به این نام شهرت پیدا کرده است.اما این بنا که بر خلاف اسلوب ساختمانی محل از پایه تا پوشش سقف با طاق ضربی و با سنگ و گچ ساخته شده است، بسیاری آنرا آتشکده یا معبد زرتشتی دانسته اند و شمائی هم از ساختمان اولیه به چاپ رسیده است. 

مردم دو محل دیگر این روستا (محل پائین و یسمان) نام قدیمی دیگری بغیر از هرپک برای این محل دارند و آن برازه است.برازه مخفف برآذر (برآذرگاه) است،که به محلی که از سمت غرب به این بنا متصل می شده اطلاق شده است.  

ماخذ: کتاب ابیانه و فرهنگ مردم آن، نویسنده: زین العابدین خوانساری ابیانه